De allereerste scène in Pentiment speelt zich af in het hof van Prester John. In een weelderig geschilderde droomreeks neemt hoofdrolspeler Andreas Maler deel aan een heftig gesprek met de presiderende prester, evenals met Saint Grobian, Socrates en Beatrice – dat zou Dante’s Beatrice uit The Divine Comedy zijn, waarvan de game verwacht dat je die kent.
De personages bespreken de aard van religie, verantwoordelijkheid, waarheid en fantasie, terwijl ze eruit zien alsof ze rechtstreeks uit een middeleeuws tapijt zijn gestapt. Andreas ontwaakt in het Heilige Roomse Rijk van 1518 en gaat op pad om manuscripten te verlichten in een van de laatst overgebleven scriptoriums in het christendom.
Als er niets anders is, is het verre van God of War Ragnarök.
Pentiment is een point-and-click-avonturenspel van Obsidian Entertainment, de first-party Microsoft-ontwikkelaar achter populaire RPG’s zoals Star Wars: Knights of the Old Republic II en Pillars of Eternity. In tegenstelling tot de andere titels van het bedrijf, heeft Pentiment geen vaardigheidsbomen, partijleden of vechtsysteem. Het is zelfs een beetje misleidend om het een point-and-click-avonturenspel te noemen, aangezien er bijna geen items zijn om te verzamelen of puzzels om op te lossen.
In plaats daarvan destilleert Pentiment wat Obsidian het beste doet tot zijn essentie: sterke dialoog en zinvolle spelerskeuze. Geloof het of niet, dit is meer dan genoeg om dit charmante middeleeuwse moordmysterie te dragen. Wat Pentiment echter echt verkoopt, is de buitengewone hoeveelheid respect die het heeft voor de intelligentie van zijn publiek.
Een deskundig publiek
In Pentiment speel je als een artiest genaamd Andreas Maler, die zijn intrek heeft genomen in het kleine Duitse stadje Tassing. Na een gruwelijke moord valt de verdenking op Andreas’ vriend, de zachtaardige monnik broeder Piero. Aangezien Andreas een buitenstaander is van de eilandgemeenschap, bevindt hij zich in een unieke positie om onpartijdig onderzoek te doen en Piero’s naam te zuiveren. Dat is niet het hele spel, maar het is wel de basis voor het substantiële eerste bedrijf.
Als de inleidende scène van de game het niet duidelijk maakte, is Pentiment een vliegende start op het gebied van kennis van de wereldgeschiedenis. Er is een in-game woordenlijst die je kunt raadplegen als je meer wilt weten over een obscure katholieke heilige of de geografie van laatmiddeleeuws Duitsland, maar deze geven je alleen korte beschrijvingen. Anders moet je het een en ander weten over de stand van de geneeskunde, rechten, wiskunde, onderwijs en astronomie in de 16e eeuw.
Deze aandacht voor historische details is vanaf het begin duidelijk, aangezien je de achtergrond van Andreas kunt aanpassen. Ik stelde vast dat mijn versie van Andreas een opleiding in Vlaanderen had genoten en daardoor redelijk Frans kon spreken. Hij was een getrainde logicus en begreep ook de basis van astronomie en naturalisme. En hij was in de eerste plaats geïnteresseerd in Tassing vanwege de enorme voorraad boeken.
Terwijl de game je informeert over de voordelen die elke achtergrond biedt, is het aan jou om de historische context voor elke achtergrond te geven. Uit mijn eigen studies wist ik dat een middeleeuwse logicus ook een expert in wiskunde zou zijn. Ik wist dat ‘natuurwetenschappen’ en ‘natuurlijke magie’ in deze periode hetzelfde waren. En ik wist dat de astronomie aan de vooravond van een revolutie stond, dankzij de heliocentrische theorieën van Nicolaus Copernicus. De game legde me niet elk punt nauwgezet uit; het gaf me de basis en ging ervan uit dat ik de rest kende, of het niet erg zou vinden om het op te zoeken.
Er is een perfect voorbeeld van wat Pentiment al vroeg in Akte I van zijn publiek verwacht. Andreas ontmoet een edelman genaamd Lorenz Rothvogel, die hem meteen aardig vindt als een geleerde medemens. Rothvogel bespreekt de controversiële theologie van Maarten Luther en vraagt naar de mening van Andreas. Later, als de twee samen eten met een groep monniken in de plaatselijke abdij, brengt Rothvogel Martin Luther opnieuw ter sprake – en vraagt Andreas om mee te wegen.
Met andere woorden, Pentiment verwacht van jou, de speler, dat je weet:
a) Wie Maarten Luther was
b) Wat de theologische overtuigingen van Maarten Luther waren
c) Hoe een kunstenaar in het Heilige Roomse Rijk zou kunnen denken over die overtuigingen
d) Hoe een edelman in het Heilige Roomse Rijk zou kunnen denken over die overtuigingen
e) Wat de gevolgen kunnen zijn van het ter sprake brengen van die overtuigingen in het bijzijn van een abt
Er zijn geen “verkeerde” dialoogkeuzes. Maar zoals u zich kunt voorstellen, kunnen zowel Rothvogel als de abt nogal heftig reageren, afhankelijk van wat u zegt – of niet zegt.
Om eerlijk te zijn, je hoeft geen middeleeuwse geleerde te zijn om al die dingen te weten. Maar ik kan me een minder spel voorstellen, waarbij Rothvogel of de abt je eerst een lange, verklarende lezing zou geven over “die parvenu Maarten Luther” en je daarna je eigen conclusies zou laten trekken. De Assassin’s Creed-serie doet dit bijvoorbeeld veel.
Referentiepunten
Toen ik voor het eerst trailers voor Pentiment zag, dacht ik bij mezelf: “Oh, een middeleeuws moordmysterie in een abdij. Het is als The Name of the Rose.”
Aan de ene kant is dat geen ongelooflijk moeilijke conclusie om te trekken. Net als de postmoderne mysterieroman van Umberto Eco uit 1983, gaat Pentiment ook over een buitenstaander in een middeleeuwse religieuze gemeenschap, die een moord onderzoekt en daarbij veel leert over de politieke en culturele toestand van Europa.
Aan de andere kant was ik enigszins verrast dat Obsidian deze vrij elitaire tekst beschouwde als een algemeen genoeg culturele toetssteen voor een mainstream videogame – een game die Microsoft de afgelopen maanden heeft gepromoot als een belangrijke Xbox-exclusive, niet minder.
Om de zaken nogal simpel te maken: ons referentiepunt voor de meeste reguliere videogames is Star Wars: een avonturenverhaal voor adolescenten over de krachten van goed en kwaad. En daar is niets mis mee. Ik hou van avonturenverhalen, en sommige games, zoals de eerder genoemde God of War Ragnarök, kunnen een meer genuanceerde interpretatie van de formule geven. (Als je begrijpelijkerwijs de behoefte voelt om met je ogen te rollen bij het vergelijken van elk stukje popcultuur met Star Wars, doe dan gewoon alsof ik ‘monomyth’ zei.) Het feit dat Pentiment in plaats daarvan The Name of the Rose als uitgangspunt gebruikt, is inherent indrukwekkend.
Uiteindelijk is Pentiment een aantrekkelijk spel omdat het zijn publiek vertrouwt. Het gaat ervan uit dat spelers slim zijn. Ze weten misschien niet alles waar de game naar verwijst (ik zeker niet), maar het vertrouwt erop dat ze voldoende kennis hebben om de basis te kennen en nieuwsgierig genoeg zijn om de rest te leren. Het is niet didactisch, maar het is potentieel behoorlijk educatief.
Met andere woorden, als Assassin’s Creed middeleeuwse geschiedenis is als een blockbuster Hollywood-film, dan is Pentiment middeleeuwse geschiedenis als een PBS-documentaire. Het is niet zo spannend, maar mogelijk zelfs boeiender.
Pentiment is niet perfect, en ik weet eigenlijk niet eens zeker of het een geweldige videogame is, zoals we ze traditioneel beoordelen. Je loopt, praat en leest in wezen gewoon, en sommige van de dialoogkeuzes kunnen een beetje beperkend aanvoelen, omdat ze je niet met out-of-the-box-ideeën laten komen. Maar de strijdkreet van Microsoft van de afgelopen jaren is dat het wil dat het Xbox-ecosysteem een game voor iedereen heeft. Pentiment maakt die belofte waar.